Sztuka przerwy: jak, kiedy i po co odpoczywać

Jest taki moment – być może dobrze go znasz – kiedy siedzisz przed komputerem, ekran świeci, kursor miga, kawa wystygła, a ty… nie pamiętasz, co właściwie masz do zrobienia. Twoje plecy proszą o litość, oczy tęsknią za zielenią drzew, a głowa domaga się spokoju. To nie przypadek. To nie lenistwo. Nadszedł czas, by zrobić przerwę. Nie po to, żeby przescrollować instagram, tylko żeby odpocząć naprawdę. Przerwa to warunek przetrwania – nie tylko zawodowego.

Dlaczego praca bez przerwy jest bez sensu?

Przerwy nie są oznaką lenistwa. To właśnie ich brak jest oznaką złego zarządzania sobą w czasie. Twoja uwaga jest jak bateria – działa przez pewien czas, ale potem drenuje się szybciej, niż się spodziewasz. W psychologii to zjawisko nosi nazwę vigilance decrement – spadek czujności przy długim skupieniu. Krótka przerwa przełamuje ten spadek i pozwala wrócić do pracy z naładowaną baterią.

W trakcie przerwy mózg wyłącza „tryb skupienia” i staje się nieco bardziej rozproszony i zrelaksowany, co sprzyja kreatywności – często najlepsze pomysły przychodzą w najbardziej nieoczywistych momentach, kiedy nie starasz się nic wymyślić. Poza tym, krótkie przerwy zmniejszają zmęczenie decyzyjne i pomagają w poszukiwaniu skuteczniejszych rozwiązań codziennych problemów.

Brak odpoczynku prowadzi do mentalnego przegrzania, które może przyczynić się do wypalenia zawodowego. Pracując bez wytchnienia, wchodzimy w stan chronicznego stresu, który nie tylko pogarsza jakość pracy, ale i jakość życia: obniża koncentrację, niszczy kreatywność, psuje relacje, prowadzi do problemów zdrowotnych.

Oprócz kwestii związanych z jakością pracy i kondycją mentalną, typowo siedząca praca bez przerw niesie ze sobą też wiele zagrożeń zdrowotnych. Rośnie ryzyko m.in. cukrzycy typu II, chorób serca i układu krążenia czy otyłości. Oczywiście, możesz w dużym stopniu temu zaradzić, pracując przy biurku regulowanym, które umożliwia systematyczną zmianę pozycji z siedzącej na stojącą. Ale nawet w takiej sytuacji przerwa na rozruszanie się jest niezbędna.

Rozsądne planowanie przerw

W muzyce pauza jest równie ważna jak dźwięk, wkomponowana w utwór w przemyślany sposób. Podobnie jest z przerwą w pracy – musi być wkomponowana w plan dnia, tygodnia czy roku. Jedną z metod, które warto rozważyć, planując przerwy, jest system 3M:

• przerwy micro: 5-10 minut przerwy po każdej godzinie pracy – moment na odejście od ekranu, rozciągnięcie się, zrobienie sobie czegoś do picia;
• przerwy meso: zaplanowany czas tylko dla siebie raz w tygodniu, przynajmniej godzinę lub dwie – można je przeznaczyć na realizację swoich pasji, domowe spa, spacer po lesie – cokolwiek, co sprawi ci przyjemność i pozwoli odetchnąć;
• przerwy macro: raz w miesiącu – najlepiej przeznaczyć na to cały dzień, albo nawet cały weekend, bez komputera, bez sprawdzania maila, bez zadań do nadrobienia, bez myślenia o pracy – całkowity reset i naładowanie baterii do pełna.

Dowiedz się więcej o systemie przerw 3M.

To tylko jeden z systemów planowania przerw. Ciekawą alternatywą jest także technika Pomodoro, polegająca na pracy w 25-minutowych cyklach – po każdym z nich następuje 5-minutowa przerwa.

Poza tym, w ciągu dnia pracy warto zrobić co najmniej jedną dłuższą przerwę – około 15-30 minut, by spokojnie zjeść lunch, może przejść się na krótki spacer, porozmawiać z ludźmi. Jeśli masz bardziej elastyczny czas pracy, a przy tym pracujesz kreatywnie, idealnym rozwiązaniem jest nawet 1-3-godzinna przerwa w ciągu dnia. Z drugiej strony, jeśli akurat wpadniesz w twórczy flow, nie rób przerwy na siłę, tylko dlatego, że masz ją zaplanowaną w harmonogramie dnia – wówczas lepiej dokończyć zadanie, a później pozwolić sobie na dłuższą chwilę wytchnienia albo wcześniej zakończyć dzień pracy.

Czym zająć się w czasie przerwy, a czego lepiej nie robić?

Planowanie wartościowych przerw nie ogranicza się jedynie do uwzględnienia ich w harmonogramie dnia czy tygodnia. Warto również ustalić, co będziesz robić w owym wolnym czasie, nawet jeśli to tylko 5 minut. I nie, nie chodzi tu o skrupulatne planowanie aktywności na każdą minutę przerwy, tylko raczej o doprecyzowanie, co warto robić, a czego unikać, aby przerwa była efektywna – by w 100% była czasem relaksu.

Organizm, który odpoczywa, nie boi się wyzwań. Umysł, który ma przestrzeń, tworzy lepiej. Przerwy mogą być jednym z najcenniejszych rytuałów i świadomym aktem troski o siebie. W czasach wszechobecnej cyfryzacji i robotyzacji warto od czasu do czasu przypomnieć sobie, że jesteś człowiekiem, a nie robotem. A może czujesz się czasem jak maszyna? Cóż, nawet maszyny mają czas przestoju.